İcra ve İflas Hukuku

Borçluların, borçlarını kural olarak herhangi bir cebri icra işlemleri ile karşılaşmadan, rızaları ile ifa etmeleri gerekir. Bu nedenle borçlu borcunu rızası ile ifa etmezse alacaklılara, alacaklarını devlet kuvveti ile borçlunun mal varlığından parasal olarak tahsil etme imkanı tanınmıştır. Yani devletin cebri icra organları, borçlunun mallarına el koyar, bu malları satar ve satış bedelinden alacaklıya alacağını öder. İcra ve İflas Hukuku, borçluyu malvarlığı ile sorumlu tutar. Hukuk devletinin gereği olarak hakkın icrası, hak sahibi tarafından bizzat değil; devlet organları tarafından, kapsamı kanunla belirlenmiş şekilde yerine getirilir. Günümüzde borçlunun yalnızca malvarlığı ile sorumluluğu kabul edilmiştir. Bu nedenle borçlunun borcunu ödememesi sebebiyle hürriyetinin kısıtlanması mümkün değildir.

İlamlı icrada, alacaklının elinde borçluya karşı almış olduğu bir mahkeme ilamı veya ilam niteliğinde bir belge bulunmaktadır. Alacaklı borçluya karşı para veya teminat yahut para dışındaki tüm talepleri için bu yola başvurabilir. Ancak konusu paradan başka bir şey olan alacaklar için alacaklı, ilamlı icra yoluna başvurmak zorundadır. Örneğin; taşınır teslimi, kural olarak taşınmaz tahliyesi ve teslimi, bir şeyin yapılması veya yapılmaması, irtifak hakkı kurulması, çocukla kişisel ilişki kurulması ve çocuk teslimi sadece ilamlı icranın konusunu oluşturur.

İlamsız icrada, alacaklının para veya teminat alacağı hakkında daha önceden mahkemede dava açıp bir ilam elde etmek zorunda olmadığı gibi, alacağının bir senede bağlı olması da şart değildir. Alacaklı para veya teminat alacağına kavuşmak için icra dairesine başvurur, borçluya bir ödeme emri gönderilir, alacaklının elinde ilam olmadığı için borçlu icra takibine itiraz edebilir. Borçlunun itirazları yerinde olmazsa icra takibi kesinleşir, borçlunun borca yetecek kadar malı haczedilir, mallar satılır ve alacaklının alacağı ödenir.

İlamsız icra yolu kendi içinde üç alt bölüme ayrılmaktadır. Bunlar;

Genel Haciz Yolu

Kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu

Kiralanan taşınmazın ilamsız icra yolu ile tahliyesi

Alacağı güvence altına almanın yollarından biri bir ayni teminat türü olan rehindir. Rehin alacaklısı, kural olarak, doğrudan ilamlı veya ilamsız icra yoluna ya da iflas yoluna başvurmaz. Bu nedenle rehin alacaklısı kural olarak öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takibe başvurmak zorundadır. Rehin alacaklısı bu yola başvurarak rehnin satılmasını ve satış bedelinden alacağının ödenmesini isteyebilir. Bu takip yolunda, alacak rehinle teminat altına alındığı için haciz aşaması bulunmamaktadır. Bu takip yolunda alacağını alamayan alacaklıya rehin açığı belgesi verilir.

Burada icra yollarından farklı olarak, borçlunun karşısında bütün alacaklıları vardır ve borçlunun haczedilebilen bütün malvarlığı cebri icraya konu oluşturur. Borçlunun alacaklılarından herhangi birinin başlattığı iflas takibi veya iflas davası üzerine verilen iflas kararından, bu takibe veya davaya katılmamış olan alacaklılar da yararlanır. Borçlunun bütün malvarlığı satılır ve elde edilen para ile borçlunun bilinen bütün alacaklılarının alacağı ödenir. 

İflas, kural olarak yalnızca tacirler veya tacirler hakkındaki hükümlere tabi olan kişiler hakkında söz konusu olabilir.